مهدویت و مطالعات تاریخی

«فَلَمَّا فَصَلَ طالُوتُ بِالْجُنُودِ قالَ إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلِیكُمْ بِنَهَرٍ فَمَنْ شَرِبَ مِنْهُ فَلَیسَ مِنِّی وَ مَنْ لَمْ یطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّی إِلَّا مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَه بِیدِهِ فَشَرِبُوا مِنْهُ إِلَّا قَلِیلًا مِنْهُمْ فَلَمَّا جاوَزَهُ هُوَ وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ قالُوا لا طاقَه لَنَا الْیوْمَ بِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ قالَ الَّذِینَ یظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا اللَّهِ كَمْ مِنْ فِئَه قَلِیلَه غَلَبَتْ فِئَه كَثِیرَه بِإِذْنِ اللَّهِ وَ اللَّهُ مَعَ الصَّابِرِینَ». [1]

پس هنگامی‌ كه طالوت، سپاهیان را با خود بیرون برد، به آنها گفت: خداوند شما را به یک نهر آب آزمایش می‌‏كند، پس هر كه از آن بنوشد از من نیست و هركس از آن نخورد از من هست، مگر آنكه با دست، مشتی‌ برگیرد (و بیاشامد). پس (همین كه به نهر آب رسیدند)، جز اندكی‌ همه از آن نوشیدند، سپس هنگامی‌ كه او و یاوران با ایمان او از آن نهر گذشتند، (و دشمن را دیدند) گفتند: امروز ما توانایی‌ مقابله با جالوت و سپاهیان او را نداریم. امّا آنها كه اعتقاد داشتند خدا را ملاقات خواهند كرد (و به روز قیامت ایمان داشتند) گفتند: چه بسا گروهی‌ اندک كه با اذن خدا بر گروهی‌ بسیار پیروز شدند و خداوند با صابران (و استقامت كنندگان) است.

نكته ها:
1. امام باقر علیه‌السلام می‌‏فرماید: «افرادی‌ كه تا آخر كار به طالوت وفادار ماندند، سیصد و سیزده نفر بودند».[2]
2. امام صادق علیه‌السلام فرمود: خداوند اصحاب موسی‌ را به وسیله نهر آبی‌ امتحان كرد چنان كه خدا فرمود: «إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلِیكُمْ بِنَهَرٍ؛ اصحاب قائم هم چنین امتحان خواهند داشت»‏.‏[3]
3. مدیر باید نیروهای‌ كارآمد را از نیروهای‌ ناكارآمد جدا نماید تا بتواند نیروهای‌ غیرمفید را از مجموعه طرد كند، زیرا حضور آنها باعث سست شدن سایر نیروها می‌‏گردد. «فَمَنْ شَرِبَ مِنْهُ فَلَیسَ مِنِّی».
4. برای‌ منصوب كردن افراد به مقامات، گزینش و آزمایش لازم است. چنان كه خداوند برای‌ انتصاب حضرت ابراهیم به امامت او را آزمود. [4]
5. یكی‌ از راه‌های‌ آزمایش، ممنوعیت‏‌های‌ موسمی‌ است. راحت طلبی‌ و عدم تحمل فشارها و سختی‌‏های‌ موسمی‌ و موقّتی‌، با سلحشوری‌ سازگاری‌ ندارد.«إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلِیكُمْ بِنَهَرٍ».
6. قبل از برخورد و مقابله با دشمن، باید تمرین مقاومت كرد. «مُبْتَلِیكُمْ بِنَهَرٍ».
7. انقلابی‌ بودن، مهم نیست، انقلابی‌ ماندن، مهم است. در این ماجرا شعاردهنده بسیار بود، ولی‌ آنان كه در آزمایشات موفق شدند، اندک بودند. «إِلَّا قَلِیلًا مِنْهُمْ».
8. ایمان، درجاتی‌ دارد. با اینكه گروهی‌ همراه با طالوت بودند و به او ایمان داشتند و از نوشیدن آب هم گذشتند؛ «آمَنُوا مَعَهُ» ولی‌ هر مؤمنی‌ رزمنده نیست، تنها مؤمنانی‌ رزمنده هستند كه به لقاء اللّه ایمان داشته باشند. «یظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا اللَّهِ».
9. نیروهای‌ كیفی‌ هرچند اندک باشند، بر نیروهای‌ كمّی‌ برتری‌ دارند. «كَمْ مِنْ فِئَه قَلِیلَه غَلَبَتْ فِئَه كَثِیرَه ...».
10. ملاک عزل و نصب‏‌ها، باید اهلیت و صلاحیت افراد باشد. كلید خوشبختی‌ جامعه، بر سر كار بودن افراد لایق و رفتار عادلانه است و منشا نابسامانی‌‏ها، ریاست نااهلان است.
11. رعایت اصل شایسته سالاری‌ لازم است حتی‌ در مورد زیردستان و خداوند كسانی‌ را كه شایسته هستند، سرپرستی‌ می‌‏كند: «هُوَ یتَوَلَّی‌ الصّالِحینَ».[5]
12. مردی‌ از خراسان به امام صادق علیه‌السلام پیشنهاد قیام كرد و گفت: شما صدهزار نیروی‌ مسلح دارید، امام برای‌ آزمایش میزان فداكاری‌ آنها به او فرمود: شما وارد آن تنوری‌ كه پر از آتش است بشوید، او عذرخواهی‌ كرد. در این هنگام هارون مكّی‌ از یاران امام وارد شد و خدمت امام سلام كرد. امام به او فرمود: كفش‏‌هایت را كنار بگذار و به تنور آتش وارد شو، او با كمال راحتی‌ رفت و امام شروع به گفتگو كرد و از احوال خراسان پرسید، سپس رو به خراسانی‌ كرد و گفت: برو داخل تنور را نگاه كن. وقتی‌ او را صحیح و سالم دید، امام به او فرمود: از این شیعیان تنوری‌ كه هر چه ما گفتیم تسلیم باشند و نق نزنند چند نفر داریم، وی گفت: شیعه تنوری‌ هیچ.[6] آری‌ میان ادّعا و عمل فاصله زیاد است. البتّه آن یار فداكار در تنور نسوخت (همچون ابراهیم كه در میان آتش نسوخت).

1. بقره/249.
2. تفسير نورالثقلين، ج 1، ص 251.
3. الغيبة طوسی، ص 472
4. انسان/ 2؛ ملك/ 3.
5.اعراف/ 196.
6. بحارالانوار، ج 47، ص 123.

حجت الاسلام و المسلمین محسن قرائتی، دوماهنامه امان شماره 46